Każdy zawodowy kierowca słyszał o tachografie, ale nie wszyscy dokładnie wiedzą, jak działa i jakie obowiązki się z nim wiążą. To urządzenie jest nieodłącznym elementem współczesnego transportu drogowego i jednym z najważniejszych narzędzi kontroli w branży. Wbrew pozorom, tachograf nie służy wyłącznie do zapisywania czasu pracy kierowcy – jego rola jest znacznie szersza. Z tego poradnika dowiesz się, co to jest tachograf i do czego służy, kto musi go mieć, jakie są limity jazdy i co grozi za jego brak.
Co to jest tachograf?
Tachograf to urządzenie rejestrujące, które monitoruje i zapisuje najważniejsze parametry jazdy pojazdu – takie jak prędkość, przebyty dystans, czas prowadzenia, przerwy i odpoczynki kierowcy. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa na drogach oraz kontrola przestrzegania przepisów dotyczących czasu pracy kierowców zawodowych.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy tachografów:
- Analogowe – starsze urządzenia wykorzystujące papierowe tarczki, które obracają się w trakcie jazdy i zapisują dane w formie wykresów.
- Cyfrowe – nowoczesne tachografy z elektronicznym zapisem danych, wyposażone w chip i pamięć wewnętrzną. Wymagają użycia karty kierowcy, która identyfikuje osobę prowadzącą pojazd.
Od 2006 roku wszystkie nowo zarejestrowane pojazdy ciężarowe i autobusy w Unii Europejskiej muszą być wyposażone w tachograf cyfrowy, a od 2023 roku wprowadzane są inteligentne tachografy drugiej generacji, które automatycznie rejestrują dane o przekroczeniu granic i lokalizacji GPS.
Do czego służy tachograf?
Tachograf służy przede wszystkim do kontroli czasu pracy kierowców. Urządzenie rejestruje każdą minutę jazdy, postojów i odpoczynków, co pozwala uniknąć nadmiernego zmęczenia za kierownicą. Dzięki temu zwiększa się bezpieczeństwo na drogach – zarówno kierowców zawodowych, jak i innych uczestników ruchu.
Zapisane dane z tachografu wykorzystują:
- Inspekcja Transportu Drogowego (ITD) – do kontroli przestrzegania przepisów,
- pracodawcy i firmy transportowe – do planowania tras i rozliczania czasu pracy,
- policja i służby graniczne – do analizy prędkości i przebiegu trasy w razie wypadku.
Tachograf zapisuje również informacje o prędkości pojazdu w poszczególnych momentach, co może stanowić dowód w postępowaniu sądowym. Nowoczesne urządzenia rejestrują także zdarzenia takie jak otwarcie drzwi pojazdu, wyjęcie karty kierowcy czy próby manipulacji.
W skrócie – tachograf jest narzędziem, które chroni zarówno kierowcę, jak i pracodawcę, a także zapewnia uczciwą konkurencję w branży transportowej.
Kto musi mieć tachograf?
Obowiązek posiadania tachografu dotyczy wszystkich pojazdów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz autobusów przewożących więcej niż 9 osób (łącznie z kierowcą). Przepisy te obowiązują zarówno w transporcie krajowym, jak i międzynarodowym.
Tachograf musi być zainstalowany również w pojazdach należących do firm wykonujących zarobkowy transport rzeczy lub osób. Wyjątkiem są niektóre pojazdy specjalne, np. używane przez służby ratunkowe, wojsko czy rolników w określonych sytuacjach.
Od 2026 roku obowiązek stosowania tachografów rozszerzy się również na pojazdy lekkie o DMC od 2,5 do 3,5 tony, które wykonują przewozy międzynarodowe lub kabotażowe. To oznacza, że coraz więcej kierowców będzie musiało korzystać z tachografu, nawet jeśli prowadzą mniejsze busy lub vany.
Czy bus do 3,5 tony musi mieć tachograf?
W większości przypadków bus do 3,5 tony nie musi mieć tachografu, jeśli jest wykorzystywany do celów prywatnych lub działalności gospodarczej, ale bez świadczenia usług transportowych.
Jednak sytuacja zmienia się, gdy pojazd jest używany w transporcie zarobkowym, szczególnie na trasach międzynarodowych. Zgodnie z nowymi przepisami unijnymi (Pakiet Mobilności), od lipca 2026 roku busy o DMC powyżej 2,5 t, wykonujące przewozy towarów lub osób za granicę, będą musiały być wyposażone w inteligentny tachograf drugiej generacji.
Dla firm transportowych oznacza to konieczność modernizacji floty i przeszkolenia kierowców. Warto już teraz sprawdzić, jakie przepisy obowiązują w danym kraju, ponieważ w niektórych przypadkach obowiązek może wejść wcześniej.
Jak wygląda jazda z tachografem?
Dla kierowcy jazda z tachografem oznacza przestrzeganie określonych zasad dotyczących czasu pracy i odpoczynku. Przed rozpoczęciem trasy kierowca wkłada swoją kartę do tachografu, który automatycznie rejestruje rozpoczęcie pracy.
W trakcie dnia kierowca ma obowiązek robić przerwy:
- co 4 godziny i 30 minut jazdy – przerwa minimum 45 minut (można ją podzielić na 15 + 30 minut),
- maksymalny dzienny czas jazdy to 9 godzin, a dwa razy w tygodniu można wydłużyć go do 10 godzin,
- tygodniowy limit prowadzenia pojazdu wynosi 56 godzin, a w dwóch tygodniach łącznie nie więcej niż 90 godzin.
Kierowca może w każdej chwili sprawdzić dane na wyświetlaczu tachografu – system pokazuje aktualny czas jazdy, przerw i odpoczynków. Po zakończeniu dnia należy wyjąć kartę, aby zapisać dane i zakończyć rejestrację pracy.
W firmach transportowych dane z tachografu są regularnie pobierane i archiwizowane, aby umożliwić kontrolę w razie wizyty inspektora.
Ile godzin pracy na tachografie?
Zasady dotyczące czasu pracy kierowców zostały dokładnie określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego nr 561/2006. Według przepisów:
- maksymalny dzienny czas prowadzenia wynosi 9 godzin,
- maksymalny tygodniowy czas prowadzenia to 56 godzin,
- w ciągu dwóch kolejnych tygodni łączny czas jazdy nie może przekroczyć 90 godzin,
- po każdych 4,5 godzinach jazdy kierowca musi zrobić co najmniej 45 minut przerwy,
- po 6 dniach pracy należy odbyć odpoczynek tygodniowy trwający minimum 45 godzin (lub skrócony – 24 godziny, z obowiązkiem rekompensaty później).
Tachograf automatycznie monitoruje te parametry i ostrzega kierowcę, jeśli zbliża się do limitu. Naruszenie zasad czasu pracy jest poważnym wykroczeniem i grozi wysokimi karami.
Co grozi za brak tachografu?
Brak tachografu lub manipulowanie jego danymi jest traktowane jako poważne naruszenie przepisów o transporcie drogowym. Konsekwencje mogą być dotkliwe zarówno dla kierowcy, jak i właściciela firmy transportowej.
Za brak tachografu, niewłaściwe używanie urządzenia lub jazdę bez karty kierowcy grożą:
- mandaty dla kierowcy – od 200 do 2000 zł w Polsce,
- kary dla przedsiębiorcy – do 10 000 zł za każdy pojazd,
- zatrzymanie pojazdu do czasu usunięcia nieprawidłowości,
- w skrajnych przypadkach – utrata licencji transportowej.
Jeszcze surowiej traktowane są próby manipulacji tachografem – np. stosowanie magnesów lub urządzeń zakłócających. W takich sytuacjach oprócz kary finansowej grozi odpowiedzialność karna.
Regularne korzystanie z tachografu to nie tylko obowiązek, ale też ochrona dla kierowcy – zapis danych stanowi dowód, że przestrzegał on przepisów dotyczących odpoczynku i pracy.
Tachograf to jedno z najważniejszych urządzeń w transporcie drogowym. Zapewnia bezpieczeństwo, porządek i transparentność pracy kierowców. Dla firm to narzędzie kontroli, a dla kierowców – sposób na legalną i bezpieczną jazdę. Zrozumienie zasad jego działania i przestrzeganie przepisów pozwala uniknąć problemów, kar i stresu podczas kontroli drogowych.
Źródło: www.biznesnet.pl
